درمان بیماریها با حجامت (Cupping) در طب اسلامی

درمان با حجامت در طب اسلامی و ارشادات معصومین (ع) در این باره

تاریخچه حجامت

حجامت خیلی اهمیت دارد و در روایات ما حجامت داروی انبیا است و از زمانی که آدم(ع) به زمین آمد بدلیل شرایط سخت، نیاز به طب، مخصوصاً حجامت پیدا کرد.

علت عدم توجه به حجامت در عصر ما

در حالی که کوچکترین چیزی که میشنوند تحقیق میکنند، چه اتفاقی افتاده که مسئله حجامت در سالیان متمادی چندان در کشورهای پیشرفته مطرح نشده است؟

دو احتمال وجود دارد: 1) تأثیری در حجامت ندیدند که این احتمالش ضعیف است. 2) کار درمان با قرص شیمیایی بواسطه حجامت لنگ میماند.

تأکید ملائکه بر حجامت

زمانی که پیامبر(ص) به معراج تشریف بردند ایشان به هیچ ملک و فرشته ای نگذشتند مگر اینکه آنها به ایشان فرمودند حجامت کن و اُمتت را به آن امر کن.¹ 

پیامبر(ص) فرمودند: آنقدر جبرئیل به من در مورد حجامت تأکید کرد تا جایی که گمان کردم حجامت یک امر واجبی است و ترکش جایز نیست.² 

جایگاه حجامت در طب اسلامی

حجامت یک سوم درمان است. پیامبر(ص) فرمودند: بهترین دارو و درمان حجامت است، و نیز فرمودند: بهترین دارو حجامت، سیاهدانه و قسط است.³ 

در روایت تثلیث پیامبر(ص) فرمودند: درد سه تا و درمان نیز سه تا است، بیماریهای غلبه خون درمانش حجامت است و …⁴ 

شیخ صدوق از پیامبر(ص) نقل میکند که ایشان فرمودند: درمان امت من در سه چیز است: قرآن، خوردن عسل و تیغ حجامت.⁵ 

در روایتی دیگر میفرمایند: اگر در چیزی از جمله چیزهایی که مردم خود را با آن درمان میکنند خیری باشد در همان تیغ حجامت است.⁶ 

در روایت است پیامبر(ص) به هیچ بیماری مبتلا نمیشد مگر اینکه پناهگاهش حجامت بود.⁷ 

علت کمرنگ بودن حجامت نزد مردم

ممکن است عده ای از مردم بگویند ما حجامت کردیم ولی اثری ندیدیم، بخاطر اینکه حجامت بصورت اصولی انجام نشده است، حجامت امروزه ما مثل حمامهای خانگی ما میباشد، ایجاد تعادل بین طبایع، کار حمامهای قدیمی است که چهار تا اتاق بر اساس چهار طبع انسان داشته است، حجامت امروزی هم همینطور است نفرات متعدد را در یک ردیف مینشانند و حجامت میکنند، این حجامت، درمان نیست، در قدیم حجامت صبح تا ظهر طول میکشید.

در حجامت اصولی خیلی چیزها باید رعایت شود، مثل: زمان حجامت، دعای حجامت، محل حجامت و …

انواع حجامت

حجامت سه نوع است، همه این حجامتها شکل واحدی دارند، ولی اختلاف این سه نوع حجامت از باب حال بیمار، قصد و قرض از حجامت میباشد.

حجامت نوع اول: حجامت تبیّغ

گفته میشود تبیّغ حالت خطرناکی است و به هیجان خون و فوران(جوشش) خون هم تعبیر شده است، اگر فشارخون بالا برود و شخص سرگیجه بگیرد، حتّی یک شب هم نمیشود صبر کرد و حجامت تبیّغ لازم است، چون احتمال سکته مغزی و خونریزی درونی و مرگ وجود دارد، این نوع حجامت نه وقت معین میخواهد، نه شرایط جسمی و محیطی مساعد، بلکه فوراً باید حجامت کرد، این نوع حجامت درمان عضو خاصی نیست بلکه برای تبیغ خود خون است.

 هنگامی که مشکل در خود خون است، به هر شکلی باید خون را خارج کرد و درمان خون حجامت است. پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: هرگاه خون در یکی از شما تبیغ کند پس حجامت کند تا او را نکشد.⁸

محمدبن رباح قلاء نقل میکند دیدم امام کاظم(ع) روز جمعه حجامت میکنند به ایشان عرض کردم فدایت شوم، روز جمعه حجامت میکنید؟ (بدترین روز برای حجامت روز جمعه است و روایات ما حجامت روز جمعه را شدیداً نهی کرده است) امام کاظم (ع) فرمودند: اگر خون هیجان کرد آیة الکرسی را بخوانید و حجامت کنید چه شب باشد و چه روز.⁹ 

امام صادق (ع) فرمودند: روزه دار در غیر ماه رمضان میتواند حجامت کند، ماه رمضان حجامت نکند مگر اینکه خون تبیّغ کند.¹⁰ 

 همه اینها که گفته شد هیجان خون قبل از حجامت بود، چه بسا خود حجامت هم سبب هیجان خون شود در روایت داریم هرگاه پیامبر(ص) حجامت میکردند خون در ایشان هیجان پیدا میکرد و با آب سرد بدن را میشستند تا گرمی خون فروکش کند.

هیجان قبل از حجامت خون (که معلول چیرگی و غلبه و غلظت خون است) باعث کشته شدن میشود، ولی هیجان بعد از حجامت خون (که معلول خالی شدن رگها از خون و شتاب پیدا کردن حرکت خون است) خیلی مهم نیست و با آب سرد خوب میشود.

انتظار اول از حجامت تبیّغ: حجامت غلبه خون را کم کند، زیادی و هیجان و اضطراب خون را از بین ببرد و همچنین آلودگی خون را برطرف کند و خون صاف شود. امام هادی (ع) فرمودند: بعد از حجامت انار شیرین بخورید، خون را تسکین و صاف میکند.¹¹ 

انتظار دوم از حجامت تبیّغ: خونی که سوخته و مدت طولانی در بدن مانده را خارج کند و بجایش خون تازه در بدن جایگزین نماید چرا که ترکیبات خون در بدن عمری دارد. امام صادق (ع) فرمودند: دملها و زخمها بیشترشان از خون سوخته ای است که مکثش در بدن زیاد بوده و در زمان خودش از بدن خارج نمیکنند.¹² 

موضع حجامت تبیّغ: خون تبیّغ را باید خارج کرد به هر شکل و به هر نحو و از هر کجای بدن که باشد، البته در روایات داریم که حجامت خونش را از رگهای ریز میگیرد یعنی جایی که رگ درشت باشد نباید حجامت کرد.

حجامت نوع دوم:حجامت درمانی 

این نوع حجامت در موضع های بخصوص انجام میگیرد، مثلاً کسی که کلیه اش مشکل دارد حجامت در ساق پا انجام میشود یا برای رفع مشکلات سر حجامت سر پیشنهاد میشود و … هر بیماری حجامت خاص خودش را دارد، حجامت درمانی برای درمان بیماری و بعد از بیماری انجام میگیرید و بر خلاف حجامت تبیغ شرایط زیادی دارد مثلاً باید روزش خوب باشد، آسمان صاف باشد، بدن توان داشته باشد، در موضع خاص خودش باشد و …

اثرات حجامت درمانی: این نوع حجامت بمنظور درمان بیماری خاصی انجام میگیرد، در روایات نیز اثرات این حجامت را متفاوت بیان کرده اند، مثلاً حجامت سر فوایدی غیر از حجامت کمر دارد، حجامت کمر فوایدش غیر از حجامت انتهای ستون مهره هاست و … حجامت هر نقطه از بدن درمان یکسری از بیماریهاست، مثلاً تب اولین چیزی است که حجامت آن را درمان میکند یا در روایتی داریم امام علی(ع) میفرمایند: حجامت بدن را سالم میکند و عقل را تقویت مینماید.¹³

حجامت سر: مهمترین حجامت است برای درمان جنون، جذام، پیسی، خوره و دندان درد خوب است.¹⁴موضع حجامت سر به فرموده امام صادق(ع): به اندازه یک وجب از نوک بینی و به اندازه یک چارک از روی ابرو است¹⁵اگر هر دو را اندازه بگیریم یکجا میشود.

حجامت نقره: طبق روایات حجامت نقره فواید زیادی دارد ولی این نوع حجامت سبب فراموشی نیز میشود و موضع حجامت نقره بالای مهره های گردن، به اندازه چهار انگشت و در گودی سر قرار دارد، این نوع حجامت برای کودکان سفارش شده است، امام صادق(ع) میفرمایند: کودک هرگاه چهار ماهه شد، هر ماه در نقره حجامتش کن، آب دهانش را خشک و گرمای سر و بدنش را پایین میاورد.¹⁶ (از این روایت مشخص میشود رطوبت بالا برای کودک بد است). سوالی در این خصوص پیش میاید که حجامت نقره در کودکان باعث فراموشی نمیشود؟ بدلیل وجود رطوبت زیاد در سر کودک نه تنها این حجامت سبب فراموشی کودک نمیشود بلکه حافظه را تقویت نیز مینماید.  پس شاید اگر دو نشانه آب دهان و گرمای سر در کودک وجود نداشته باشد نیاز به حجامت نباشد.

حجامت قفا: از روایات اینگونه استنباط میشود، موضع حجامت قفا جایی است که مو رشد میکند و بالاتر از گردن و چسبیده به خود سر میباشد. پیامبر اکرم (ص) در سرشان و بین دو کتف و در قفا حجامت میکردند، اسم یکی را نافعه دیگری را مغیثه (کمک کننده) و سومی را منقذه (نجات دهنده) گذاشتند.¹⁷ پس حجامت قفا نجات دهنده میباشد.

 

حجامت زیر چانه: امام رضا (ع) میفرمایند: زیر چانه را میتوانند حجامت کنند، برای درمان بیماریهای داخل دهان که یکی قلاع (التهاب داخل دهان یا افتادگی انتهای سقف)، برای درمان لثه، برای کل بیماریهای دهان مفید است.¹⁸ این حجامت برای آفت دهان و لثه و زبان، درمانی حیاتی است و از نام آن مشخص است که موضع آن زیر چانه میباشد.

حجامت کاهل: حجامت کاهل همان حجامت عام و عمومی است و در حالت عادی این حجامت انجام میگیردو بین مردم از قدیم رواج داشته است، طبق روایت 16 که در بالا اشاره شد پیامبر(ص) حجامت کاهل را که موضع آن بین دو کتف میباشد، مغیثه (کمک کننده) نامیدند، این حجامت سفارش وحی و جایگزین حجامت اخدعین میباشد.

حجامت دو ساق پا: این حجامت، حجامت بسیار مهمی است ولی عوارضی هم دارد. امام رضا (ع) میفرمایند: حجامت در ساقین بسا امتلاء (پُر بودن رگ از خون یا معده از غذا) را بخوبی بکاهد و از بیماریهای کهنه کلیه ها، مثانه، رحم جلوگیری کند و حیض را بگشاید، بجز اینکه تن را بکاهد، چه بسا غش سخت آورد و برای جوش و دمل خوب است.^همان18 این حجامت بدن را سست میکند چه بسا ممکن است فرد غش کند، ولی حجامت ساقین با وجود این عوارض باز برای درمان بیماریهای ذکر شده سفارش شده است.

حجامت مابین ورکین: در عربی ورکین به معنای باسن است، موضع حجامت ورکین چهار مهره انتهای ستون مهره ها در بالای باسن میباشد که به آن قدمین هم میگویند. قانونی در حجامت داریم که میگوید حجامت برای اعضای بالای حجامت مفیدتر است پس حجامت مابین ورکین میتواند برای ستون مهره ها، دیسک کمر و حتی سیاتیک نیز نفع داشته باشد، البته قلب و ریه و امثال اینها هم علی القاعده باید نفع ببرند.

حجامت قدمین (پاها): میفرمایند این حجامت درمان خارش است، خارشی که با خوردن سبزیجات و صاف کننده خون درمان نمیشود و منشأش از کبد است. شخصی از خارش بدن به امام صادق(ع) شکایت کرد امام(ع) پرسیدند: دارو مصرف کردی؟ مرد گفت: بله. امام(ع) فرمودند: فصد انجام دادی؟ گفت: بله، ولی فایده نداشت. امام(ع) فرمودند: سه بار حجامت کن، در هر دو پا، مابین عرقوب و کعب، اینکار را کرد و حالش خوب شد.¹⁹ پس این خارش، خارش معمولی نبوده که به دارو و فصد مقاوم است و بیماری سختی میباشد، احتمالاً نام این بیماری گری یا پسوریازیس یا چیزی از این قبیل میتواند باشد. موضع حجامت پاها عرقوب در لغت به تاندون درشتی که پشت پا قرار دارد و به پاشنه وصل است میگویند و اما کعب بر اساس تحقیقی که در فقه انجام شده به برآمدگی روی پا گفته میشود، در نتیجه حجامت باید بر روی پا بین کعب و مفصل صورت گیرد، مفصل پا منظور مفصل بین پا و ساق پا است.

طبق روایات حداقل فاصله بین دو حجامت به اندازه سال عمر است، یعنی فرد سی ساله حداقل به فاصله سی روز و شخص چهل ساله به فاصله حداقل چهل روز میتواند حجامت کند.

حجامت کف پا: پیامبر (ص) بخاطر بیماری و دردی که مبتلا شدند در کف پا حجامت نمودند. ظاهراً ایشان بخاطر دردی که در خود کف پا بوجود آمده بود اینکار را انجام دادند.²⁰ ولی بعید نیست این حجامت برای دردهای پا، میخچه گوشتی و خار پاشنه هم مفید باشد. 

حجامت نوع سوم:حجامت پیشگیری یا حجامت عادی

در این نوع حجامت باید شرایط آن محیا گردد تا یک حجامت موثر داشته باشیم.

پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: کسی که در روز سه شنبه، هفدهم یا نوزدهم یا بیست ویکم ماه حجامت کند از کل بیماریها در سال آینده پیشگیری مینماید، اگر در روز دیگری باشد فقط برای پیشگیری از سردرد، جذام، پیسی، برص و … مفید است.²¹  یعنی حجامت بر کل بیماریها اثر میگذارد، این یکبار حجامت دو شرط دارد یکی اینکه سه شنبه باشد و دیگر اینکه با یکی از سه روز هفده، نوزده، بیست ویکم ماه قمری تطابق داشته باشد.  پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: چقدر خوب است عید حجامت، بینایی را جلا میدهد و بیماریها را از بین میبرد.²²

 امام کاظم(ع) میفرمایند: کسی که به اولین خون خارج شده از حجامت نگاه کند، تا حجامت بعدی از واهیه ایمن میشود، از امام پرسیدند واهیه چیست؟ امام(ع) فرمودند: گردن درد.²³   امام باقر(ع) میفرمایند: کسی که حجامت کند و به اولین خون نگاه کند، از بیماری رمد (ورم ملتهمه چشم) تا حجامت سال بعد ایمن میشود.²⁴ نگاه کردن به اولین خون کنایه از حجامت کردن و اطمینان از حجامت کردن است، از هر دو روایت و روایتی که پیشتر از پیامبر اکرم(ص) نقل کردیم پیداست سالی یکبار حجامت برای پیشگیری از بیشتر بیماریها مفید است، یعنی پیشگیری قبل از حصول مرض بهتر از درمان است.

زمان حجامت

زمان و روز خوب یا بد حجامت برای درمان و پیشگیری مطرح است، و در حجامت اورژانسی که برای تبیّغ (فشار خون) گفتیم مطرح نیست و هر زمان نیاز مبرم به حجامت بود میتوان با خواندن آیة الکرسی حجامت کرد.

حجامت روز شنبه: روز شنبه نباید انتخاب اول برای حجامت باشد، چون با نتیجه گیری از روایات درمیابیم با اینکه نهی صدرصد نشده ولی  امام صادق(ع) میفرمایند: انسان را ضعیف میکند.²⁵ 

حجامت روز یکشنبه: حجامت یکشنبه مشکلی ندارد و خوب است ولی انتخاب بهتری هم برای شیعیان وجود دارد چون امام صادق(ع) میفرمایند: حجامت ما (ائمه) روز یکشنبه است و حجامت موالی ما(خادمان و شیعیان و دوستدارنشان) روز دوشنبه.²⁶

حجامت روز دوشنبه: حجامت روز دوشنبه خوب است بخصوص اینکه بعد از ظهر باشد، امام صادق(ع) میفرمایند: پیامبر(ص) همواره در روز دوشنبه بعد از نماز عصر حجامت میکردند.²⁷   امام صادق(ع) میفرمایند: حجامت در آخر روز دوشنبه بیماری را از بدن بیرون میکشد، چه بیرون کشیدنی!²⁸  

حجامت روز سه شنبه: علم ستارگان میگوید سه شنبه روز مریخ است و مریخ قرمز است و با خون و حجامت مناسبت دارد، امام صادق(ع) از فردی پرسیدند: مردم در چه چیزی اختلاف دارند؟ شخص گفت: مردم عامه میگویند که حجامت در روز سه شنبه خوب است،امام(ع) فرمودند: دلیلشان چیست؟ شخص گفت: میگویند سه شنبه روز خون است، روز مریخ است، امام(ع) فرمودند: راست گفتند، روز خون و مریخ است، پس بهتر است دست به خون نزنند، آیا ندانستند در روز سه شنبه ساعتی است که اگر کسی در آن ساعت حجامت کند خونش بند نمی آید تا اینکه از دنیا برود مگر اینکه خداوند چیز دیگری اراده نماید.²⁹ البته در روایت 21 از  پیامبر اکرم(ص) نقل کردیم ادغام سه شنبه  با 17 یا 19 یا 21 ماه قمری اینگونه نیست و حجامت در آن روز مفید است و پیشگیری از همه بیماریهاست.

حجامت روز چهارشنبه: امام صادق(ع) از پدرانشان نقل میکنند و میفرمایند: پیامبر(ص) از حجامت روز چهارشنبه نهی فرمودند.³⁰ پیامبر(ص) میفرمایند: پرهیز کنید از حجامت و استفاده از نوره در روز چهارشنبه، و این روز از اول تا آخرش نحس است و هر چهارشنبه نحس است و در آن روز جهنم خلق شده است.³¹  امام رضا(ع) میفرمایند: روز چهارشنبه روز نحسی است، کسی که روز چهارشنبه حجامت کند ترس آن میرود که زخمهایش سبز(عفونی) شود و تا جاییکه سیاه شود و کسی که در روز چهارشنبه از نوره استفاده کند ترس آن میرود که به برص(پیسی) مبتلا شود.³² 

حجامت روز پنجشنبه: سالم ترین روز برای حجامت، روز پنجشنبه است و اخبار درمورد روز پنجشنبه متفق القول هستند، شیخ صدوق از شخصی بنام مبارک نقل میکند که روز پنجشنبه بود بر امام صادق(ع) وارد شدم در حالی که امام(ع) حجامت میکردند، عرض کردم ای پسر پیامبر روز پنجشنبه حجامت میکنید؟ امام(ع) فرمودند: بله، اگر فردی از شما بخواهد حجامت کند، روز پنجشنبه حجامت نماید چرا که هر شب جمعه ای خون از محل خودش بخاطر ترس از روز قیامت به لانه و محل خودش میرود و بر نمیگردد مگر صبح پنجشنبه بعدی.³³ طبرسی از امام صادق(ع) نقل میکند که ایشان میفرمایند: خون در روز پنجشنبه در محل حجامت جمع میشود تا اذان ظهر و بعد از آن متفرق میشود، سهم خودت را از حجامت قبل از زوال بگیر.³⁴           ابن بسطام  در طب الائمه از امام صادق(ع) نقل میکند که ایشان میفرمایند: کسی که در اول روز پنجشنبهء آخر ماه حجامت کند بیماری را از بدن بیرون میکشد، چه بیرون کشیدنی.³⁵

حجامت روز جمعه: پیامبر(ص) فرمودند: از حجامت کردن در روز جمعه و چهارشنبه بپرهیزید.³⁶ حضرت امیر(ع) میفرمایند: در روز جمعه ساعتی است که کسی در این ساعت حجامت نکند، مگراینکه بمیرد.³⁷ امام صادق(ع) میفرمایند: روز جمعه موقع زوال ظهر (زمان نماز جمعه) حجامت نکنید اگر اینکار را کردید و مبتلا به بیماری شدیدکسی جز خودتان را ملامت نکنید.³⁸

نتیجه آخر: 

از روایات متعدد این نتیجه گیری میشود که همه شرایط و زمان و مکان گفته شده برای حجامتهای غیر ضروری است، و برای حجامت تبیّغ هیچ شرطی وجود ندارد جز خواندن آیت الکرسی

شخصی بنام مقاتل میگوید دیدم امام رضا(ع) در روز جمعه در وقت زوال کنار جاده در حال احرام حجامت میکردند.³⁹ (4 مخالفت در این روایت:حجامت 1- روز جمعه 2- در ساعت زوال 3- در حال احرام 4- کنار جاده) این روایت نشانگر اینست که حجامت تبیّغ این چیزها را نمیشناسد.

حجامت در روزهای ماه قمری

با استناد بر روایات داریم که بهتر است حجامت وسط ماه باشد و حجامت اول و آخر ماه مطلوب نیست مگر اینکه ناچار باشیدعلت آنرا هم، چنین میفرمایند که خون با زیادی قرص ماه زیاد میشود و با کم شدن قرص ماه کم میشود و همچنین میفرمایند حجامت در روزهای 12 تا 15 هر ماه، هر روز و از 15 تا 21 هر ماه روزهای فرد(17، 19، 21) خوب است. امام رضا(ع) میفرمایند: هرگاه خواستی حجامت کنی از شب دوازدهم ماه تا روز پانزدهم باشد که برای بدنت بهتر است و بدن سالم تر خواهد بود، آخر ماه حجامت نکن، مگر اینکه ناچار باشی.⁴⁰ 

حجامت در روزهای ماه رومی

 ماههای رومی تقریباً یک هفته زودتر از ماههای هجری شمسی شروع میشود و چون ماه در تقویم میلادی، هجری شمسی و رومی استقرار دارد و مانند ماههای عربی نسبت به تابستان م زمستان جلو، عقب نمی افتند، ائمه(ع) این ماهها را مبنا گرفته اند.

خون در بدن انسان همانند آب در طبیعت است، امام رضا(ع) میفرمایند: بهار روح زمانهاست و به کل زمانها جان میبخشد و اولین ماهش آذار است(که از یک هفته مانده به عید نوروز آغاز میشود)، روزهایش سی روز است، هم در شب و هم روز هوا مطبوع میشود و بخاطر باران زمین نرم میشود، سلطه بلغم برطرف میشود، خون حرکت میکند و هیجان پیدا میکند و حجامت و فصد مناسب است.⁴¹ امام صادق (ع) میفرمایند: حجامت ددر اولین سه شنبه از ماه آذار رومی باعث سلامتی یکسال است.⁴² امام کاظم(ع) میفرمایند: حجامت را در هفتم ماه حزیران (اولین ماه تابستان) رها نکنید و اگر نتوانستی حجامت کنی پس در چهاردهم حزیران حجامت کن.⁴³ ولی در ماههای پاییز و زمستان توصیه شده حجامت و فصد انجام نگیرد.

شروط حجامت اصولی

شرط اول: اولین چیزی که باید در حجامت مدنظر قرار داد، زمان حجامت و توان بدن است، خون باید در بدن زیاد باشد و بعد از غذا باشد.

شرط دوم: وسایل حجامت را باید استریل نمود، این استریل را میتوان با شستن و خشک نمودن وسایل حجامت انجام داد یا با داغ نمودن وسایل این کار را کرد. امیرالمومنین(ع) راجع به طبابت پیامبر(ص) میفرمایند: پیامبر(ص) طبیبی است که هرجا میرود طبابتش همراهش است و وسایل حجامتش را بوسیله آتش داغ مینماید.⁴⁴ 

شرط سوم: خواندن آیة الکرسی قبل از حجامت است،

شرط چهارم: استخاره کردن یا سه مرتبه استغفار کردن که این بهتر است، چون استخاره به معنای استخاره رایج با تسبیح یا قرآن مدنظر نیست بلکه میفرمایند 100 مرتبه بگو استخیرالله و برحمته سپس آنچه که به نفعت است یه ذهنت خطور میکند. 

شرط پنجم: استغفار و صلوات میباشد.

شرط ششم: خوردن ماهی است، انسانی که میخواهد حجامت کند قبل و بعد از حجامت ماهی بخورد.(البته این شرط ترجیحی است و الزامی نیست)

شرط هفتم: حجامت در روزی که نه ابر باشد و نه باد. امام رضا(ع) میفرمایند: حجامت در روزی باشد که آسمان صاف باشد و ابری نباشد و باد تندی هم نوزد.⁴⁵

شرط هشتم: تا 12 الی 24 ساعت قبل از حجامت همبستری صورت نگیرد.

شرط نهم: خوردن انار (البته این شرط ترجیحی است و الزامی نیست)

شرط دهم: موضع حجامت اگر مو داشته باشد آن را بتراشند، غیر از حالت احرام که نباید اینکار را بکنند، میفرمایند: اگر محرم نیاز به حجامت دارد، حجامت کند ولی موضع حجامت را نتراشد.⁴⁶ 

کیفیت حجامت

شخصی که میخواهد حجامت کند باید چهارزانو بنشیند(روی صندلی،ایستاده یا خوابیده نباشد)، بسم الله بگوید و آیة الکرسی بخواند، مکش را با چند لیوان (حداقل سه عدد باید باشد) با فاصله های اندک انجام دهند، در مرحله اول مکش باید سبک باشد و بتدریج مکش را شدیدتر کنند. فواید مکش سبک: 1. خون و لخته و رسوبات خون از زیر لیوان رد میشود و در زیر لیوان جمع میگردد. 2. اگر ترتیب مکش را رعایت کردیم حجامت کننده احساس درد نمیکند. بعد از مکش اول لیوانها را برداشته و بعد از کمی مکث دوباره با مکش بیشتر نسبت به قبل گذاشته شود و همینطور تا آخر، بعد از مکش و سرخ شدن موضع حجامت، حجامت کن؛ اگر موضع قرمز نشد بدلیل نداشتن خون یا اینکه وقتش مناسب نبوده یا بخاطر غلبه بلغم بر بدن است که در اینصورت حجامت نکن، امام(ع) میفرمایند: برای حجامت شرطش اینست که محل حجامت با مکش سرخ شود، اگر خوب سرخ نشد حجامت نکند چراکه شخص آمادگی حجامت ندارد.

دعای حجامت

امام رضا(ع) میفرماید: هرگاه خواستید حجامت کنید چهارزانو مقابل حجامت کننده مینشینید و میگویید« بنام خداوند بخشاینده مهربان، پناه میبرم به خداوند از این حجامت، از چشم زخمی که در خون است و از هر سوء(فقر، فحشا، بیماری) و علتها و بیماریها ودردها …»⁴⁷  

توصیه هایی برای بعد از حجامت

1. پرهیز از حمام بمدت 24 ساعت بعد از حجامت
2. غسل کردن با آب سرد دو ساعت بعد از حجامت
3. پانسمان محل حجامت با پارچه نرم و تمیز
4. خوردن بعضی از شربتها در تابستان(شربت امام رضا، آب میوه، آب بالنگ، آب مرکبات) و در زمستان سرکه انگبین عسلی
5. خوردن انار شیرین و مکیدن انار میخوش یا ترش
6. بعد از حجامت غذای شور نخورید
7. خوردن غذای گوشتی بعد از حجامت
8. روغن مالیدن، در زمستان بعد از حجامت محل آنرا با روغن شب بو بمال یا مقداری از گلاب بردار و با مشک روی سرت بریز، در تابستان روی سرت روغن بنفشه با گلاب و مقداری کافور بریز
9. عدم تحرک زیاد بعد از حجامت، جنب و جوش زیاد نداشته باشید، عصبانی نشوید، همبستر نشوید
10. خوردن ماهی بعد از حجامت بخصوص کسانی که صفراوی هستند
11. خوردن شکر بعد از حجامت (البته مراد شکر طبیعی است)
12. کاسنی و سرکه

وقتی میفرمایند: قند و ماهی و انار و … بخورید معنایش این نیست که همه اینها را بخورید بلکه مراد اینست که هرکدام از اینها را میتوانید استفاده کنید.

نکات مربوط به حجامت

نکته اول: فاصله بین دو حجامت

حجامت از نظر مراتبی که تکرار میشود تابع سن شخص است. کسی که در سن بیست سالگی است میتواند هر بیست روز یک مرتبه و کسی که سی ساله است هر سی روز یکبار میتواند حجامت نماید.

نکته دوم: حجامت و ضعف بدن

کسی که ضعف دارد حجامت نکند چرا که بدنش سست میشود.

نکته سوم: حجامت و کم خونی

حجامت برای فرد کم خون هم خوب است، چون خونش را زیاد خواهد کرد.

نکته چهارم: حجامت و غلبه صفرا

کسی که غلبه صفرا دارد باید بعد از حجامت ماهی تازه مصرف کند.

نکته پنجم: جایگزین حجامت

آب آسمان، فصد و یکسری خوراکیها مانند آلو، سویق عدس و …که جزو تسکین دهنده های خون به حساب می آیند بطوریکه دیگر نیازی به حجامت نخواهد بود.

نکته ششم: حجامت در نقاط گرمسیر و سردسیر

نکته هفتم: حجامت و دفع متقابل بدن

شخص زمان حجامت خود را برای تحمل درد تیغ آماده میکند، بعید نیست این حالت در درمان شخص نقش داشته باشد.

 

---

1. تفسیرالقمی 2: 9
2. مکارم الأخلاق: 76
3. اکافی 8: 192 ح 326
4. الفقیه 1: 126 ح 299
5. عده الداعی: 274
6. عوالی اللثالی 1: 75 ح 147
7. الجعفریاب :162
8. طب الأئمه: 56
9. الخصال: 590 ح 82
10. مکارم الأخلاق: 73
11. طب الأئمه: 59
12. طب الأئمه: 108
13. الخصال: 610 ح 10
14. مکارم الأخلاق: 76
15. معانی الأخبار: 247
16. الکافی 6: 53 ح 7
17. معانی الأخبار 247
18. الرسالة الذهبیة :54
19. مکارم الأخلاق: 77
20. الجعفریاب: 162
21. الخصال: 385
22. معانی الأخبار 247
23. طب الأئمه: 58
24. طب الأئمه: 58
25. طب الأئمه: 59
26. مکارم الأخلاق :73
27. الخصال:384 ح 6
28. الخصال:385 ح 65
29. الکافی8: 191 ح 222
30. الفقیه 4: 10
31. الخصال: 637
32. عیون أخبارالرضا ع 1:248 ح 2
33. الخصال: 389 ح 79
34. مکارم الأخلاق: 75
35. الخصال: 389 ح 79
36. امالی الصدوق: 512
37. الخصال: 637
38. الکافی 8: 192 ح 225
39. عیون أخبارالرضا ع 1: 19 ح 38
40. الرسالة الذهبیة: 54
41. الرسالة الذهبیة: 13
42. طب ائمه: 56
43. مکارم الاخلاق: 75
44. نهج البلاغه: 206
45. الرساله الذهبیة: 54
46. دغائم الاسلام 1: 304
47. فقه الرضا(ع): 394
48.  

همه مطالب بیان شده شامل دستورات، روایات، منابع روایات و … از کتاب طب معصومین جلد2 درمان انواع بیماریها، سبک زندگی اسلامی و عوامل افزایش طول عمر از بیانات استاد تبریزیان میباشد.