درمان بیماریها با حجامت (Cupping) در طب اسلامی

درمان با حجامت در طب اسلامی و ارشادات معصومین (ع) در این باره

 

تاریخچه حجامت

حجامت خیلی اهمیت دارد و در روایات ما حجامت داروی انبیاء است و از زمانی که آدم(ع) به زمین آمد بدلیل شرایط سخت، نیاز به طب، مخصوصاً حجامت پیدا کرد لذا حجامت در طب اسلامی بسیار حائز اهمیت می باشد.

 

تأکید ملائکه بر حجامت

زمانی که پیامبر اکرم (ص) به معراج تشریف بردند ایشان به هیچ ملک و فرشته ای نگذشتند مگر اینکه آنها به ایشان عرضه داشتند حجامت کن و اُمتت را به آن امر کن. 1

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: آنقدر جبرئیل به من در مورد حجامت تأکید کرد تا جایی که گمان کردم حجامت یک امر واجبی است و ترکش جایز نیست. 2

 

جایگاه حجامت در طب اسلامی

حجامت یک سوم درمان است. رسول اکرم (ص) فرمودند: بهترین دارو و درمان حجامت است، و نیز فرمودند: بهترین دارو حجامت، سیاهدانه و قسط است. 3

در روایت تثلیث پیامبر (ص) فرمودند: درد سه تا و درمان نیز سه تا است، بیماریهای غلبه خون درمانش حجامت است و … 4

شیخ صدوق از پیامبر(ص) نقل میکند که ایشان فرمودند: درمان امت من در سه چیز است: قرآن، خوردن عسل و تیغ حجامت. 5

در روایتی دیگر میفرمایند: اگر در چیزی از جمله چیزهایی که مردم خود را با آن درمان میکنند خیری باشد در همان تیغ حجامت است. 6

در روایت است پیامبر(ص) به هیچ بیماری مبتلا نمیشد مگر اینکه پناهگاهش حجامت بود. 7

 

علت عدم توجه به حجامت در عصر ما

علت عدم توجه به حجامت در عصر ما علیرغم اینکه امروزه در دنیا کوچکترین چیزی که می شنوند تحقیق میکنند، چه اتفاقی افتاده که مسئله حجامت در سالیان متمادی چندان در کشورهای پیشرفته مطرح نشده است؟

دو احتمال وجود دارد:

1. تأثیری در حجامت ندیدند که این احتمالش ضعیف است.
2. کار درمان با قرص شیمیایی بواسطه حجامت لنگ میماند.

 

علت کمرنگ بودن حجامت نزد مردم

ممکن است عده ای از مردم بگویند ما حجامت کردیم ولی اثری ندیدیم، آن بخاطر این است که حجامت بصورت اصولی انجام نشده است، حجامت امروزه ما مثل حمام های خانگی ما میباشد، ایجاد تعادل بین طبایع، کار حمام های قدیمی است که چهار تا اتاق بر اساس چهار طبع انسان داشته است، حجامت امروزی هم همینطور است نفرات متعدد را در یک ردیف می نشانند و حجامت میکنند، این حجامت، درمان نیست، در قدیم حجامت صبح تا ظهر طول میکشید.

در حجامت اصولی خیلی چیزها باید رعایت شود، مثل: زمان حجامت، دعای حجامت، محل حجامت و …

 

انواع حجامت

حجامت سه نوع است، همه این حجامت ها شکل واحدی دارند، ولی اختلاف این سه نوع حجامت از باب حال بیمار، قصد و قرض از حجامت میباشد.

حجامت نوع اول: حجامت تبیّغ

گفته میشود تبیّغ حالت خطرناکی است و به هیجان خون و فوران(جوشش) خون هم تعبیر شده است، اگر فشارخون بالا برود و شخص سرگیجه بگیرد، حتّی یک شب هم نمیشود صبر کرد و حجامت تبیّغ لازم است، چون احتمال سکته مغزی و خونریزی درونی و مرگ وجود دارد.

این نوع حجامت نه وقت معین میخواهد، نه شرایط جسمی و محیطی مساعد، بلکه فوراً باید حجامت کرد، این نوع حجامت درمان عضو خاصی نیست بلکه برای تبیغ خود خون است. هنگامی که مشکل در خود خون است، به هر شکلی باید خون را خارج کرد و درمان خون حجامت است.

 

روایات حجامت تبیغ

– پیامبر اکرم (ص) میفرمایند: هرگاه خون در یکی از شما تبیغ کند پس حجامت کند تا او را نکشد. 8

– محمد بن رباح قلاء نقل میکند دیدم امام کاظم(ع) روز جمعه حجامت میکنند به ایشان عرض کردم فدایت شوم، روز جمعه حجامت میکنید؟ (بدترین روز برای حجامت روز جمعه است و روایات ما حجامت روز جمعه را شدیداً نهی کرده است) امام کاظم (ع) فرمودند: اگر خون هیجان کرد آیة الکرسی را بخوانید و حجامت کنید چه شب باشد و چه روز. 9

– امام صادق (ع) فرمودند: روزه دار در غیر ماه رمضان میتواند حجامت کند، ماه رمضان حجامت نکند مگر اینکه خون تبیّغ کند. 10

همه اینها که گفته شد هیجان خون قبل از حجامت بود، چه بسا خود حجامت هم سبب هیجان خون شود در روایت داریم هرگاه پیامبر(ص) حجامت میکردند خون در ایشان هیجان پیدا میکرد و با آب سرد بدن را میشستند تا گرمی خون فروکش کند. هیجان خون قبل از حجامت (که معلول چیرگی و غلبه و غلظت خون است) باعث کشته شدن میشود، ولی هیجان بعد از حجامت خون (که معلول خالی شدن رگها از خون و شتاب پیدا کردن حرکت خون است) خیلی مهم نیست و با آب سرد خوب می شود.

 

انتظار اول از حجامت تبیّغ: حجامت غلبه خون را کم کند، زیادی و هیجان و اضطراب خون را از بین ببرد و همچنین آلودگی خون را بر طرف کند و خون صاف شود. امام هادی (ع) فرمودند: بعد از حجامت انار شیرین بخورید، خون را تسکین و صاف میکند.11

انتظار دوم از حجامت تبیّغ: خونی که سوخته و مدت طولانی در بدن مانده را خارج کند و بجایش خون تازه در بدن جایگزین نماید چرا که ترکیبات خون در بدن عمری دارد. امام صادق (ع) فرمودند: دملها و زخمها بیشترشان از خون سوخته ای است که مکثش در بدن زیاد بوده و در زمان خودش از بدن خارج نمیکنند. 12

موضع حجامت تبیّغ: خون تبیّغ را باید خارج کرد به هر شکل و به هر نحو و از هر کجای بدن که باشد، البته در روایات داریم که حجامت خونش را از رگهای ریز میگیرد یعنی جایی که رگ درشت باشد نباید حجامت کرد.

 

حجامت نوع دوم: حجامت درمانی

حجامت درمانی همانطور که از اسمش مشخص است برای درمان بیماریها و در موضع های بخصوص انجام میگیرد، مثلاً کسی که کلیه اش مشکل دارد حجامت در ساق پا انجام می شود یا برای رفع مشکلات سر حجامت سر پیشنهاد می شود و … هر بیماری حجامت خاص خودش را دارد، حجامت درمانی برای درمان بیماری و بعد از بیماری انجام می گیرید و بر خلاف حجامت تبیغ شرایط زیادی دارد مثلاً باید روزش خوب باشد، آسمان صاف باشد، بدن توان داشته باشد، در موضع خاص خودش باشد و …

اثرات حجامت درمانی

این نوع حجامت به منظور درمان بیماری خاصی انجام می گیرد، در روایات نیز اثرات این حجامت را متفاوت بیان کرده اند، مثلاً حجامت سر فوایدی غیر از حجامت کمر دارد، حجامت کمر فوایدش غیر از حجامت انتهای ستون مهره هاست و … حجامت هر نقطه از بدن درمان یک سری از بیماریهاست، مثلاً تب اولین چیزی است که حجامت آن را درمان می کند یا در روایتی داریم حضرت أمیرالمومنین ع می فرمایند: حجامت بدن را سالم میکند و عقل را تقویت می نماید. 13

 

انواع حجامت درمانی

حجامت سر

مهمترین حجامت است برای درمان جنون، جذام، پیسی، خوره و دندان درد خوب است. 14 موضع حجامت سر به فرموده امام صادق (ع): به اندازه یک وجب از نوک بینی و به اندازه یک چارک از روی ابرو است 15 اگر هر دو را اندازه بگیریم یکجا می شود.

 

حجامت نقره

طبق روایات حجامت نقره فواید زیادی دارد ولی این نوع حجامت سبب فراموشی نیز می شود و موضع حجامت نقره بالای مهره های گردن، به اندازه چهار انگشت و در گودی سر قرار دارد، این نوع حجامت برای کودکان سفارش شده است، امام صادق(ع) می فرمایند: کودک هرگاه چهار ماهه شد، هر ماه در نقره حجامتش کن، آب دهانش را خشک و گرمای سر و بدنش را پایین می آورد. 16 (از این روایت مشخص می شود رطوبت بالا برای کودک بد است).

سوالی در این خصوص پیش می آید که حجامت نقره در کودکان باعث فراموشی نمی شود؟ بدلیل وجود رطوبت زیاد در سر کودک نه تنها این حجامت سبب فراموشی کودک نمی شود بلکه حافظه را تقویت نیز می نماید. پس شاید اگر دو نشانه آب دهان و گرمای سر در کودک وجود نداشته باشد نیاز به حجامت نباشد.

 

حجامت قفا

از روایات اینگونه استنباط می شود، موضع حجامت قفا جایی است که مو رشد میکند و بالاتر از گردن و چسبیده به خود سر میباشد. پیامبر اکرم (ص) در سرشان و بین دو کتف و در قفا حجامت می کردند، اسم یکی را نافعه دیگری را مغیثه (کمک کننده) و سومی را منقذه (نجات دهنده) گذاشتند.17 پس حجامت قفا نجات دهنده میباشد.

 

حجامت زیر چانه

امام رضا (ع) میفرمایند: زیر چانه را میتوانند حجامت کنند، برای درمان بیماریهای داخل دهان که یکی قلاع (التهاب داخل دهان یا افتادگی انتهای سقف)، برای درمان لثه، برای کل بیماریهای دهان مفید است. 18 این حجامت برای آفت دهان و لثه و زبان، درمانی حیاتی است و از نام آن مشخص است که موضع آن زیر چانه می باشد.

 

حجامت کاهل

حجامت کاهل همان حجامت عام و عمومی است و در حالت عادی این حجامت انجام می گیرد و بین مردم از قدیم رواج داشته است، طبق روایت 16 که در بالا اشاره شد پیامبر اکرم (ص) حجامت کاهل را که موضع آن بین دو کتف می باشد، مغیثه (کمک کننده) نامیدند، این حجامت سفارش وحی و جایگزین حجامت اخدعین می باشد.

 

حجامت دو ساق پا ( ساقین )

این حجامت، حجامت بسیار مهمی است ولی عوارضی هم دارد. امام رضا (ع) می فرمایند: حجامت در ساقین بسا امتلاء (پُر بودن رگ از خون یا معده از غذا) را بخوبی بکاهد و از بیماری های کهنه کلیه ها، مثانه، رحم جلوگیری کند و حیض را بگشاید، بجز اینکه تن را بکاهد، چه بسا غش سخت آورد و برای جوش و دمل خوب است.(همان 18) این حجامت بدن را سست میکند چه بسا ممکن است فرد غش کند، ولی حجامت ساقین با وجود این عوارض باز برای درمان بیماری های ذکر شده سفارش شده است.

 

حجامت ما بین ورکین

در عربی ورکین به معنای باسن است، موضع حجامت ورکین چهار مهره انتهای ستون مهره ها در بالای باسن می باشد که به آن قدمین هم می گویند. قانونی در حجامت داریم که می گوید حجامت برای اعضای بالای حجامت مفیدتر است پس حجامت ما بین ورکین می تواند برای ستون مهره ها، دیسک کمر و حتی سیاتیک نیز نفع داشته باشد، البته قلب و ریه و امثال اینها هم علی القاعده باید نفع ببرند.

 

حجامت قدمین (پاها)

میفرمایند این حجامت درمان خارش است، خارشی که با خوردن سبزیجات و صاف کننده خون درمان نمی شود و منشأش از کبد است. شخصی از خارش بدن به امام صادق (ع) شکایت کرد امام (ع) پرسیدند: دارو مصرف کردی؟ مرد گفت: بله. امام (ع) فرمودند: فصد انجام دادی؟ گفت: بله، ولی فایده نداشت. امام (ع) فرمودند: سه بار حجامت کن، در هر دو پا، ما بین عرقوب و کعب، اینکار را کرد و حالش خوب شد. 19

پس این خارش، خارش معمولی نبوده که به دارو و فصد مقاوم است و بیماری سختی می باشد، احتمالاً نام این بیماری گری یا پسوریازیس یا چیزی از این قبیل میتواند باشد. موضع حجامت پاها عرقوب در لغت به تاندون درشتی که پشت پا قرار دارد و به پاشنه وصل است میگویند و اما کعب بر اساس تحقیقی که در فقه انجام شده به برآمدگی روی پا گفته می شود، در نتیجه حجامت باید بر روی پا بین کعب و مفصل صورت گیرد، مفصل پا منظور مفصل بین پا و ساق پا است.

 

حجامت کف پا

پیامبر اکرم (ص) بخاطر بیماری و دردی که مبتلا شدند در کف پا حجامت نمودند. 20 ظاهراً ایشان بخاطر دردی که در خود کف پا بوجود آمده بود اینکار را انجام دادند. ولی بعید نیست این حجامت برای دردهای پا، میخچه گوشتی و خار پاشنه هم مفید باشد.

نکته: طبق روایات حداقل فاصله بین دو حجامت به اندازه سال عمر است، یعنی فرد سی ساله حداقل به فاصله سی روز و شخص چهل ساله به فاصله حداقل چهل روز میتواند حجامت کند.

 

حجامت نوع سوم: حجامت پیشگیری یا حجامت عادی

در این نوع حجامت باید شرایط آن محیا گردد تا یک حجامت موثر داشته باشیم. در روایتی پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: کسی که در روز سه شنبه، هفدهم یا نوزدهم یا بیست و یکم ماه قمری حجامت کند از کل بیماری ها در سال آینده پیشگیری می نماید، اگر در روز دیگری باشد فقط برای پیشگیری از سردرد، جذام، پیسی، برص و … مفید است.21  یعنی حجامت بر کل بیماریها اثر می گذارد. این یک بار حجامت دو شرط دارد یکی اینکه سه شنبه باشد و دیگر اینکه با یکی از سه روز هفده، نوزده، بیست و یکم ماه قمری تطابق داشته باشد.

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: چقدر خوب است عید حجامت، بینایی را جلا میدهد و بیماریها را از بین می برد. 22

امام کاظم (ع) می فرمایند: کسی که به اولین خون خارج شده از حجامت نگاه کند، تا حجامت بعدی از واهیه ایمن می شود، از امام پرسیدند واهیه چیست؟ امام (ع) فرمودند: گردن درد. 23

امام باقر (ع) می فرمایند: کسی که حجامت کند و به اولین خون نگاه کند، از بیماری رمد (ورم ملتهمه چشم) تا حجامت سال بعد ایمن میشود.24 نگاه کردن به اولین خون کنایه از حجامت کردن و اطمینان از حجامت کردن است،

از هر دو روایت و روایتی که پیشتر از پیامبر اکرم(ص) نقل کردیم پیداست سالی یکبار حجامت برای پیشگیری از بیشتر بیماریها مفید است، یعنی پیشگیری قبل از حصول مرض بهتر از درمان است.

 

زمان حجامت

زمان و روز خوب یا بد حجامت برای درمان و پیشگیری مهم است، و در حجامت اورژانسی که برای تبیّغ (فشار خون) گفتیم مطرح نیست و هر زمان نیاز مبرم به حجامت بود میتوان با خواندن آیة الکرسی حجامت کرد.

 

حجامت روز شنبه

روز شنبه نباید انتخاب اول برای حجامت باشد، چون با نتیجه گیری از روایات درمیابیم با اینکه نهی صدرصد نشده ولی امام صادق (ع) میفرمایند: انسان را ضعیف میکند. 25

 

حجامت روز یکشنبه

حجامت یکشنبه مشکلی ندارد و خوب است ولی انتخاب بهتری هم برای شیعیان وجود دارد چون امام صادق (ع) می فرمایند: حجامت ما (ائمه) روز یکشنبه است و حجامت موالی ما (خادمان و شیعیان و دوستدارنشان) روز دوشنبه. 26

 

حجامت روز دوشنبه

حجامت روز دوشنبه خوب است بخصوص اینکه بعد از ظهر باشد، چرا در روایات متعدد به محاسن و تاثیرات خاص آن تاکید شده است همچون دو روایت زیر:

امام صادق (ع) می فرمایند: پیامبر(ص) همواره در روز دوشنبه بعد از نماز عصر حجامت می کردند.27

امام صادق (ع) می فرمایند: حجامت در آخر روز دوشنبه بیماری را از بدن بیرون می کشد، چه بیرون کشیدنی! 28

 

حجامت روز سه شنبه

حجامت روز سه شنبه خوب نیست مگر اینکه مصادف با سه روز 17، 19، 21 ماه قمری شود، حتی در علم ستارگان می گوید سه شنبه روز مریخ است و مریخ قرمز است و با خون و حجامت یک ارتباطی دارد.

امام صادق (ع) از فردی پرسیدند: مردم در چه چیزی اختلاف دارند؟ شخص گفت: مردم عامه می گویند که حجامت در روز سه شنبه خوب است، امام (ع) فرمودند: دلیلشان چیست؟ شخص گفت: میگویند سه شنبه روز خون است، روز مریخ است، امام (ع) فرمودند: راست گفتند، روز خون و مریخ است، پس بهتر است دست به خون نزنند، آیا ندانستند در روز سه شنبه ساعتی است که اگر کسی در آن ساعت حجامت کند خونش بند نمی آید تا اینکه از دنیا برود مگر اینکه خداوند چیز دیگری اراده نماید. 29 البته در روایت 21 از  پیامبر اکرم (ص) نقل کردیم ادغام سه شنبه با 17 یا 19 یا 21 ماه قمری اینگونه نیست و حجامت در آن روز مفید است و پیشگیری از همه بیماریهاست.

 

حجامت روز چهارشنبه

طبق فرمایش اهل بیت علهیم السلام حجامت در روز چهارشنبه بد است و از انجام آن نهی فرموده اند چرا که آن روز نحس و جهنم در آن روز خلق شده است.

امام صادق(ع) می فرمایند: پیامبر اکرم (ص) از حجامت روز چهارشنبه نهی فرمودند.30

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: پرهیز کنید از حجامت و استفاده از نوره در روز چهارشنبه، و این روز از اول تا آخرش نحس است و هر چهارشنبه نحس است و در آن روز جهنم خلق شده است. 31

امام رضا (ع) می فرمایند: روز چهارشنبه روز نحسی است، کسی که روز چهارشنبه حجامت کند ترس آن می رود که زخم هایش سبز (عفونی) شود و تا جاییکه سیاه شود و کسی که در روز چهارشنبه از نوره استفاده کند ترس آن می رود که به برص (پیسی) مبتلا شود. 32

 

حجامت روز پنجشنبه

حجامت در روز پنجشنبه بسیار خوب و از سالم ترین روزها برای حجامت است و اخبار در مورد روز پنجشنبه متفق القول هستند، شیخ صدوق از شخصی بنام مبارک نقل میکند که روز پنجشنبه بود بر امام صادق (ع) وارد شدم در حالی که امام (ع) حجامت می کردند، عرض کردم ای پسر پیامبر روز پنجشنبه حجامت می کنید؟ امام (ع) فرمودند: بله، اگر فردی از شما بخواهد حجامت کند، روز پنجشنبه حجامت نماید چرا که هر شب جمعه ای خون از محل خودش بخاطر ترس از روز قیامت به لانه و محل خودش میرود و بر نمی گردد مگر صبح پنجشنبه بعدی. 33

– طبرسی از امام صادق(ع) نقل می کند که ایشان می فرمایند: خون در روز پنجشنبه در محل حجامت جمع می شود تا اذان ظهر و بعد از آن متفرق می شود، سهم خودت را از حجامت قبل از زوال بگیر. 34

– ابن بسطام در طب الائمه از امام صادق (ع) نقل می کند که ایشان می فرمایند: کسی که در اول روز پنجشنبه ی آخر ماه حجامت کند بیماری را از بدن بیرون می کشد، چه بیرون کشیدنی. 35

 

حجامت روز جمعه

طبق فرمایشات در روایات حجامت در روز جمعه همچون روز چهارشنبه بد است و ضرر جدی دارد و اکیدا از انجام دادن آن باید پرهیز نمود. در ادامه به بعضی از این روایات می پردازیم.

پیامبر اکرم (ص) فرمودند: از حجامت کردن در روز جمعه و چهارشنبه بپرهیزید. 36

امیر المومنین علی (ع) می فرمایند: در روز جمعه ساعتی است که کسی در این ساعت حجامت نکند، مگراینکه بمیرد. 37

امام صادق (ع) می فرمایند: روز جمعه موقع زوال ظهر (زمان نماز جمعه) حجامت نکنید اگر اینکار را کردید و مبتلا به بیماری شدید کسی جز خودتان را ملامت نکنید. 38

 

نتیجه آخر:

از روایات متعدد این نتیجه گیری می شود که همه شرایط، زمان و مکان های گفته شده صرفا برای حجامت های غیر ضروری است، و برای حجامت تبیّغ هیچ شرطی وجود ندارد جز خواندن آیت الکرسی.

شخصی بنام مقاتل می گوید دیدم امام رضا (ع) در روز جمعه در وقت زوال کنار جاده در حال احرام حجامت میکردند. 39 (چهار شرط حجامت نقض شده: 1- روز جمعه  2- در ساعت زوال  3- در حال احرام 4- کنار جاده) این روایت نشانگر اینست که حجامت تبیّغ این چیزها را نمی شناسد.

 

 

حجامت در روزهای ماه قمری

طبق استناد به روایات متعدد می تواند گفت بهتر است حجامت وسط ماه باشد و حجامت اول و آخر ماه مطلوب نیست مگر اینکه ناچار باشید علت آنرا هم، چنین می فرمایند که خون با زیادی قرص ماه زیاد می شود و با کم شدن قرص ماه کم می شود و همچنین می فرمایند حجامت در روزهای 12 تا 15 هر ماه (تمام روزهایش) و از 15 تا 21 هر ماه (فقط روزهای فرد یعنی 17، 19، 21) خوب است.

امام رضا (ع) می فرمایند: هرگاه خواستی حجامت کنی از شب دوازدهم ماه تا روز پانزدهم باشد که برای بدنت بهتر است و بدن سالم تر خواهد بود، آخر ماه حجامت نکن، مگر اینکه ناچار باشی. 40

روزهای خوب ماه قمری عبارتند از:

• دوازدهم
• سیزدهم
• چهاردهم
• پانزدهم
• هفدهم
• نوزدهم
• بیست و یکم

 

حجامت در ماه های رومی

ماه های رومی تقریباً یک هفته زودتر از ماههای هجری شمسی شروع می شود و چون ماه در تقویم میلادی، هجری شمسی و رومی استقرار دارد و مانند ماههای عربی نسبت به تابستان و زمستان جلو، عقب نمی افتند، ائمه(ع) این ماهها را مبنا گرفته اند. خون در بدن انسان همانند آب در طبیعت است پس می توان تغییر آب در بدن را از تغییر آن در جانداران و گیاهان اطرافمان متوجه بشویم.

امام رضا (ع) می فرمایند: بهار روح زمان هاست و به کل زمانها جان می بخشد و اولین ماهش آذار است (که از یک هفته مانده به عید نوروز آغاز می شود)، روزهایش سی روز است، هم در شب و هم روز هوا مطبوع می شود و بخاطر باران زمین نرم می شود، سلطه بلغم برطرف می شود، خون حرکت می کند و هیجان پیدا می کند و حجامت و فصد مناسب است.41

امام صادق (ع) می فرمایند: حجامت در اولین سه شنبه از ماه آذار رومی باعث سلامتی یکسال است. 42

امام کاظم (ع) می فرمایند: حجامت را در هفتم ماه حزیران (اولین ماه تابستان) رها نکنید و اگر نتوانستی حجامت کنی پس در چهاردهم حزیران حجامت کن. 43 ولی در ماههای پاییز و زمستان توصیه شده حجامت و فصد انجام نگیرد.

 

شروط حجامت اصولی

برای اینکه بتوانیم از حجامت بهره کافی برده و ثمرات و فواید آن را ببینیم حتما باید طبق اصولی که در روایات بیان شده و همچنین توسط اطبا تصریح شده انجام دهیم و اما شروط آن به شرح زیر می باشد:

 

1- اولین چیزی که باید در حجامت مدنظر قرار داد، زمان حجامت و توان بدن است، خون باید در بدن زیاد باشد و بعد از غذا باشد.

2- وسایل حجامت را باید استریل نمود، این استریل را میتوان با شستن و خشک نمودن وسایل حجامت انجام داد یا با داغ نمودن وسایل این کار را کرد. امیرالمومنین (ع) راجع به طبابت پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: پیامبر (ص) طبیبی است که هرجا میرود طبابتش همراهش است و وسایل حجامتش را بوسیله آتش داغ می نماید. 44

3- خواندن آیة الکرسی قبل از حجامت است.

4- استخاره کردن یا سه مرتبه استغفار کردن که این بهتر است، چون استخاره به معنای استخاره رایج با تسبیح یا قرآن مد نظر نیست بلکه میفرمایند 100 مرتبه بگو « استخیر الله و برحمته » سپس آنچه که به نفعت است به ذهنت خطور می کند.

5- استغفار و صلوات می باشد.

6- خوردن ماهی است، انسانی که می خواهد حجامت کند قبل و بعد از حجامت ماهی بخورد. (البته این شرط ترجیحی است و الزامی نیست)

7- حجامت در روزی که نه ابر باشد و نه باد. امام رضا(ع) می فرمایند: حجامت در روزی باشد که آسمان صاف باشد و ابری نباشد و باد تندی هم نوزد. 45

8- تا 12 الی 24 ساعت قبل از حجامت همبستری صورت نگیرد.

9- خوردن انار (البته این شرط ترجیحی است و الزامی نیست)

10- موضع حجامت اگر مو داشته باشد آن را بتراشند، غیر از حالت احرام که نباید اینکار را بکنند، می فرمایند: اگر محرم نیاز به حجامت دارد، حجامت کند ولی موضع حجامت را نتراشد. 46

 

کیفیت حجامت

شخصی که می خواهد حجامت کند باید چهار زانو بنشیند (روی صندلی،ایستاده یا خوابیده نباشد)، بسم الله بگوید و آیة الکرسی بخواند، مکش را با چند لیوان (حداقل سه عدد باید باشد) با فاصله های اندک انجام دهند، در مرحله اول مکش باید سبک باشد و بتدریج مکش را شدیدتر کنند.

 

فواید مکش سبک:

1. خون و لخته و رسوبات خون از زیر لیوان رد میشود و در زیر لیوان جمع میگردد.
2. اگر ترتیب مکش را رعایت کردیم حجامت کننده احساس درد نمیکند.

بعد از مکش اول لیوانها را برداشته و بعد از کمی مکث دوباره با مکش بیشتر نسبت به قبل گذاشته شود و همینطور تا آخر، بعد از مکش و سرخ شدن موضع حجامت، حجامت کن؛ اگر موضع قرمز نشد بدلیل نداشتن خون یا اینکه وقتش مناسب نبوده یا بخاطر غلبه بلغم بر بدن است که در اینصورت حجامت نکن

امام (ع) می فرمایند: برای حجامت شرطش اینست که محل حجامت با مکش سرخ شود، اگر خوب سرخ نشد حجامت نکند چرا که شخص آمادگی حجامت ندارد.

 

دعای حجامت

امام رضا (ع) می فرماید: هرگاه خواستید حجامت کنید چهار زانو مقابل حجامت کننده می نشینید و می گویید « بنام خداوند بخشاینده مهربان، پناه میبرم به خداوند از این حجامت، از چشم زخمی که در خون است و از هر سوء (فقر، فحشا، بیماری) و علتها و بیماریها و دردها …» 47

 

توصیه هایی برای بعد از حجامت

• پرهیز از حمام بمدت 24 ساعت بعد از حجامت .
• غسل کردن با آب سرد دو ساعت بعد از حجامت .
• پانسمان محل حجامت با پارچه نرم و تمیز.
• خوردن بعضی از شربتها در تابستان (شربت امام رضا ع، آب میوه، آب بالنگ، آب مرکبات) و در زمستان سرکه انگبین عسلی .
• خوردن انار شیرین و مکیدن انار میخوش یا ترش.
• بعد از حجامت غذای شور نخورید.
• خوردن غذای گوشتی بعد از حجامت.
• روغن مالیدن، در زمستان بعد از حجامت محل آنرا با روغن شب بو بمال یا مقداری از گلاب بردار و با مشک روی سرت بریز، در تابستان روی سرت روغن بنفشه با گلاب و مقداری کافور بریز.
• عدم تحرک زیاد بعد از حجامت، جنب و جوش زیاد نداشته باشید، عصبانی نشوید، همبستر نشوید.
• خوردن ماهی بعد از حجامت بخصوص کسانی که صفراوی هستند.
• خوردن شکر بعد از حجامت (البته مراد شکر طبیعی شکر قهوه ای است)
• کاسنی و سرکه

 

نکات مربوط به حجامت

نکته : وقتی می فرمایند: قند و ماهی و انار و … بخورید معنایش این نیست که همه اینها را بخورید بلکه مراد اینست که هرکدام از اینها را میتوانید استفاده کنید.

 

 

نکته اول: فاصله بین دو حجامت

حجامت از نظر مراتبی که تکرار می شود تابع سن شخص است. کسی که در سن بیست سالگی است میتواند هر بیست روز یک مرتبه و کسی که سی ساله است هر سی روز یکبار میتواند حجامت نماید.

 

نکته دوم: حجامت و ضعف بدن

کسی که ضعف دارد حجامت نکند چرا که بدنش سست می شود.

 

نکته سوم: حجامت و کم خونی

حجامت برای فرد کم خون هم خوب است، چون خونش را زیاد خواهد کرد.

 

نکته چهارم: حجامت و غلبه صفرا

کسی که غلبه صفرا دارد باید بعد از حجامت ماهی تازه مصرف کند.

 

نکته پنجم: جایگزین حجامت

آب آسمان، فصد و یکسری خوراکیها مانند آلو، سویق عدس و … که جزو تسکین دهنده های خون به حساب می آیند بطوریکه دیگر نیازی به حجامت نخواهد بود.

 

نکته ششم: حجامت در نقاط گرمسیر و سردسیر

 

نکته هفتم: حجامت و دفع متقابل بدن

شخص زمان حجامت خود را برای تحمل درد تیغ آماده میکند، بعید نیست این حالت در درمان شخص نقش داشته باشد.

 

همه مطالب بیان شده شامل دستورات، روایات، منابع روایات و … از کتاب طب معصومین جلد 2 درمان انواع بیماریها، سبک زندگی اسلامی و عوامل افزایش طول عمر از بیانات استاد تبریزیان میباشد.

منابع روایات:

• تفسیرالقمی 2: 9
• مکارم الأخلاق: 76
• اکافی 8: 192 ح 326
• الفقیه 1: 126 ح 299
• عده الداعی: 274
• عوالی اللثالی 1: 75 ح 147
• الجعفریاب :162
• طب الأئمه: 56
• الخصال: 590 ح 82
• مکارم الأخلاق: 73
• طب الأئمه: 59
• طب الأئمه: 108
• الخصال: 610 ح 10
• مکارم الأخلاق: 76
• معانی الأخبار: 247
• الکافی 6: 53 ح 7
• معانی الأخبار 247
• الرسالة الذهبیة :54
• مکارم الأخلاق: 77
• الجعفریاب: 162
• الخصال: 385
• معانی الأخبار 247
• طب الأئمه: 58
• طب الأئمه: 58
• طب الأئمه: 59
• مکارم الأخلاق :73
• الخصال:384 ح 6
• الخصال:385 ح 65
• الکافی8: 191 ح 222
• الفقیه 4: 10
• الخصال: 637
• عیون أخبارالرضا ع 1:248 ح 2
• الخصال: 389 ح 79
• مکارم الأخلاق: 75
• الخصال: 389 ح 79
• امالی الصدوق: 512
• الخصال: 637
• الکافی 8: 192 ح 225
• عیون أخبارالرضا ع 1: 19 ح 38
• الرسالة الذهبیة: 54
• الرسالة الذهبیة: 13
• طب ائمه: 56
• مکارم الاخلاق: 75
• نهج البلاغه: 206
• الرساله الذهبیة: 54
• دغائم الاسلام 1: 304
• فقه الرضا(ع): 394